رابطه وجوه ادراکی انسان با عوامل هویت‌بخش در معماری

این مقاله سعی دارد که با استفاده از یک مُدِل، ارتباط وجوه هوّیتی معماری را با وجوه انسانی بررسی نماید. در این پژوهش ابتدا تعریف فراگیری از مفهوم هوّیت و هوّیت معماری ارائه شده است، سپس ابعاد مختلف تعاریف هوّیت معماری در چارچوب این تعریف تبیین می­گردد تا براساس این تعریفِ معین، بتوان عوامل هوّیت­بخش معماری را شناسایی و دسته­بندی کرد. نوشته حاضر در سه بخش اصلی ارائه شده است: نخست روش­شناسی مواجهه با موضوع هوّیت معماری مورد بحث قرار گرفته که در آن با استفاده از ماشین­های فکری گِدِس تمام روش­های ممکن برای مطالعه هوّیت معماری در چهار دسته قرار داده شده است؛ سپس مفاهیم مختلفی که از تعریف هوّیت به­عنوان وحدت تصور ذهنی (توقع یا انتظار ذهنی) و عینیت در مباحث نظری معماری به­کار رفته بررسی شده است. معرفی هوّیت فردی یا گروهی به­واسطه معماری، ابراز هوّیت اجتماعی-فرهنگی به­واسطه­ کالبد، خودیابی انسان به­واسطه­ ساخت محیط و بالاخره ابراز هوّیتی که از خود معماری به­صورت مطلق انتظار می­رود، چهارگونه­ مورد نظر را تشکیل می­دهد. بخش اصلی مقاله به مدلسازی مفهوم هوّیت مطلق معماری براساس وجوه ادراکی انسان اختصاص دارد. پژوهش حاضر برای ساماندهی عوامل تشکیل­دهنده نوع فوق از هوّیت معماری منجر به یک مدل سه­محوری شده است که محورهای آن­را ادراک تجربه (جسمانی، روانی، اجتماعی و روحانی)، محیط تجربه­ (طبیعی و مصنوعی) و زمان تجربه (آنّی، طول عمر، نسل­های متوالی و ازلی) تشکیل می­دهد که مجموعاً 32 گونه از عوامل هوّیت­بخش را معرفی می­کند که در نظام معین با هم ارتباط دارند. با این ترتیب هر موضوع مرتبط با هوّیت مطلق معماری جایگاه خاص خود را در ایـن مدل می­یابد. مثـال عینی از مدل مزبور در معرفی بخشی از عوامـل هوّیت­بخش، سیاه چادرهـای ایـلام بـرای افراد بومی بـه­کار گرفته شده است.